De impotente heteronormativiteit

When I was in the 3rd grade
I thought that I was gay
Cause I could draw, my uncle was
And I kept my room straight
I told my mom, tears rushing down my face
She's like, "Ben you've loved girls since before pre-K"

Deze songtekst (Same Love- Macklemore) weerspiegelt de pijnlijke waarheid over de nog steeds verdrukkende heteronormatieve standaard binnen onze maatschappij. Zelfs de jongen die hetero is, is bang dat hij homo is, of beter gezegd bang om homo te zijn. Begrijpelijk als je ziet hoe de samenleving omgaat met LHBTQ+ communities. Deze omgang werd weer pijnlijk duidelijk toen ik het NOS-artikel las over een frans jongentje (13) die zelfmoord heeft gepleegd door zijn uitzichtloze bestaan, die bestond uit aanhoudende pesterijen omdat hij openlijk homo was. Dit is een heel duidelijk voorbeeld van het leed en de intolerantie die voortkomt uit de heteronormatieve standaard, die ongegronde oordelen gegrond laat lijken.

Om te begrijpen hoe iedereen de heteronormatieve standaard ontwikkelt, moeten we terug naar de tijd van bewondering en erkenning: de kindertijd. Als kind vinden we nog niks van de wereld en de interpretaties van de wereld zijn vrijblijvend. Langzaam maar zeker sponzen we alle normen en waardes van de samenleving, en dus ook de heteronormatieve standaard, op. Deze heteronormatieve standaard zit bij ons allen geborgen in het geïnternaliseerde geweten en wordt elk moment gebruikt om de wereld te begrijpen en te (be)oordelen. Zo beoordelen wij óók onszelf als we eenmaal een identiteit gaan vormen in de puberteit. Dan kunnen er twee dingen gebeuren. Hij of zij heeft vrede met de heteronormatieve identiteitsvorming, of die ervaart onvrede bij de binaire kaders waarin diens identiteit gevonden moet worden. Spijtig genoeg ervaren veel mensen met non-heteronormatieve standaarden zelfhaat en depressie omdat ze in conflict zijn met het geïnternaliseerde geweten en hun identiteit. Dit is voor menig queer de grootste barrière die ze moeten doorbreken: zelfacceptatie in een omgeving die (in)direct acht jezelf niet te accepteren. Een belangrijke factor in zelfacceptatie is de tolerantie van de maatschappij om jezelf te zijn, ook buiten die heteronormatieve standaard. Alleen op die manier kan iemand zonder (zelf)oordelen ontplooien.

Helaas kunnen ook wij als samenleving niet zeggen dat we toleranter zijn geworden. Sterker nog, het jaren 90’ Nederland dat tolerantie als maatschappelijke deugd ervaarde, is in geen velden of wegen meer te bekennen. Het meest recente hot topic of debate: vrijheid van meningsuiting, bevestigt deze trend. De discussie over vrijheid van meningsuiting kan worden gezien als een paradoxale kwestie van tolerantie. Enerzijds wil men iedereen tolereren en daarmee ook de mensen die niet naar iedereen tolerant zijn. Anderzijds wil men niet de uitlatingen accepteren die intolerant zijn naar anderen. In een tijd waarin steeds meer mensen het recht opeisen om hun eigen normen op te leggen aan anderen, vraagt vrijheid van meningsuiting om grenzen. Wellicht zijn we te tolerant geweest voor de intolerante, want zoals het nu gaat lijkt de vrijheid van meningsuiting belangrijker dan de vrijheid van diens individueel bestaan. Dit staat recht tegenover liberalisme dat als uitgangspunt heeft; zo veel mogelijk vrijheid van het individu zolang dit de vrijheid van de anderen niet beperkt. Deze vrijheid wordt dus onderdrukt door intolerante mensen die hun heteronormatieve overtuigingen aan anderen opleggen. Het is dan ook zeer triest dat uitlatingen richting queer communities zoals;

‘Deze mensen stopten we vroeger in een inrichting!’

‘Dit soort vrouwen dumpen we hier gewoon bij het grofvuil!’

‘Het is simpel, er is alleen de man en de vrouw en de gek’,

,vrij kunnen worden verkondigd onder het mom van vrijheid van meningsuiting. Ook wanneer men het niet eens is met de normen van een ander zou tolerantie op één moeten staan.

Daarnaast doet de ontkenning van queer identiteiten mij sterk denken aan de tijd dat we homoseksualiteit nog als een ‘geestelijke ziekte’ of een misdrijf classificeerde. Iets wat ondenkbaar is en onmenselijk voelt in onze huidige maatschappij. Toch hebben velen dezer dagen nog moeite met een soortgelijke stap die plaats vindt in het erkennen van de queer identiteit van anderen. Zo’n conflict valt ook wel te begrijpen. Een individu wordt namelijk gevraagd zijn of haar hele belevingswereld, die gevormd is door heteronormativiteit, op de schop te doen. Zo’n ‘inbreuk’ op iemands realiteit brengt bij ons de onzekere puber weer naar boven. Want als wij de queer identiteit accepteren, dan wordt de vertrouwde spiegel in duizend scherven gebroken die van alle kanten reflecteren op ons eigen leven en identiteit. En precies die identiteitsonzekerheid dachten de meesten van ons te hebben afgeschreven na de pubertijd, want de meesten vinden in die pubertijd vrede met de heteronormativiteit en gebruiken dit als anker voor de rest van hun leven. Gezekerd maar stilstaand op de binaire oppervlakte van identiteit. Enkel daar zullen vragen en antwoorden over passies, gedrag, verlangens moeten worden gevonden, beperkt door de bewegingsruimte van het geankerde schip. ‘Ik ben een man, dus ik ben zo en ik doe dit.’ ‘Ik ben een vrouw, dus ik ben zo en ik doe dit’. Wellicht denk jij dat je dit anker in zekere zin hebt weten los te laten. Dan heb ik de volgende vragen voor je.

Voor alle (hetero) mannen:

-       Waarom draag jij geen jurk of rok?

-       Waarom dans jij niet sensueel sexy op de dansvloer?

-       Waarom praat jij niet urenlang over je gevoelens met je vrienden?

Voor alle (hetero) vrouwen:

-       Waarom schuif jij niet de stoel aan tijdens een date?

-       Waarom heb jij niet de ambitie om groot en sterk te worden?

-       Waarom verwacht je dat de man jou benaderd?

Ook ik, die in een waan leefde zich te hebben ontdaan van de invloed van heteronormativiteit (en de daarbij komende assumpties) ben tot de pijnlijke realisatie gekomen dat een groot deel van mijn identiteit (passies, gedrag, verlangens) relatief onontdekt is en daarmee onbekend. Ik mag dan wel weten wie ik ben als man, maar niet daarbuiten. Zo heb ik ook nog nooit een jurk gedragen of op een sexy sensuele manier gedanst op de dansvloer. Beide elementen heb ik altijd blindelings gezien en erkend als intrinsieke schoonheid van de vrouw. Ik, de man, kan me dan ook nooit sexy voelen zoals een vrouw dat kan. Althans dat was mijn gedachte, want ik realiseer me nu dat de voornaamste reden waarom ik (man) mij niet zo sexy kan voelen als een vrouw, simpelweg kan worden gevonden in het feit dat dit altijd mijn overtuiging is geweest. Hierdoor heb ik mezelf nooit de ruimte gegeven dit te ontdekken. Op straat -in Groningen in mijn geval- zijn er ook geen boegbeelden voor deze man te bekennen. Wat weer bijdraagt aan het in standhouden van deze norm. Online zijn ze gelukkig wel te vinden. Harry Styles of Tim Hofman hebben al vaak laten zien dat een man zelfverzekerd de sexyness kan dragen die voorheen alleen aan de vrouw werd toegeschreven. Nu ik dit weet, betekent dat niet dat ik mij al die eigenschappen helemaal ga toe-eigenen, maar het geeft wel ruimte om mezelf daarin te vinden.

Wellicht begint ons begrip voor queer identiteiten dan ook bij meer begrip voor onszelf. De eerste stap hiernaartoe is het erkennen dat ook jouw ontwikkeling geketend is aan heteronormativiteit. Het is de queer die zich heeft weten te ontketenen van dit anker en heeft leren zwemmen. In zekere zin weet de zelfgeaccepteerde queer al beter wie die is dan de binaire denkers, want de binaire denkers weten enkel wie ze zijn binnen de bewegingsruimte van het vast geankerde schip en daarmee laten ze een groot deel van hun identiteit en passies onontdekt. Dus, kijk eens goed naar de queer community en hoe vrij zij zwemmen in de onbekende wateren van de non-heteronormatieve identiteit, en besef dat ook jij zo ongebonden kan zijn.

01-02-23